İzmir'in tarih hazinesi: Özel odada ve dolaplarda saklanıyor
2004 yılında İzmir Kent Arşivi ve Müzesi olarak ziyarete açılan, daha sonrada hayatını kaybeden İzmir Büyükşehir Belediyesi eski Başkanı Ahmet Piriştina'nın adının verildiği Ahmet Piriştina Kent Arşivi ve Müzesi (APİKAM), adeta bir tarihi hazinesini andırıyor.
Hakan Gözalan - Sinan Yeniçeri
Çok sayıda değerli eseri bünyesinde barındıran ve her geçen gün bağışlarla büyüyen APİKAM, İzmir'in tarihi açısından oldukça önem taşıyor. APİKAM'ın bağışçı sayısı 400'e yaklaşırken; görsel, belge, defter, kitap, süreli yayın, kartografik belgeyi kapsayan bu bağışlardan oluşan dijital arşiv veri sayısı 54 bine ulaştı.
Atatürk'ün ıslak imzası bulunan mebus defteri, 1927'de basılan ilk nutuk, neler var neler
O bağışlar arasında; Türkiye Cumhuriyeti'nin kurucu meclisi olan Birinci Büyük Millet Meclisi'nde Mardin Milletvekilliği yapmış olan Derviş (Ural) Bey'e ait 23 Nisan 1920 tarihli Ulu Önder Mustafa Kemal Atatürk'ün ıslak imzasının olduğu mebus defteri, 1927 yılında basılan Osmanlıca ilk basım Nutuk kitabı, 2. Meşrutiyet yıllarında (1910-1911) İzmir Belediye Başkanlığı yapmış olan Ali Nazmi Bey'in törenlerde giydiği başkanlık kaftanı, Türkiye Büyük Millet Meclisi (TBMM) tarafından Mustafa Kemal Atatürk'e “Başkumandanlık ve Gazilik” unvanı verildiğine dair yayımlanan İstiklal Harbi broşürü, 9 Eylül 1922 tarihinde İzmir'in Yunan işgalinden kurtuluşunun ve şanlı Türk askerinin İzmir'e girişini sevinçle karşılayan halkın resmedildiği İstiklal Harbi karpostalı da yer alıyor.
Yine Binbaşı Nuri Özkan'ın 1926 tarihli askeri hüviyet cüzdanı, 1/10.000 ölçekli Osmanlıca İzmir şehir haritası, 1. Dünya Savaşı sonrası Fransa'da, Osmanlı Devleti ile İtilaf Devletleri arasında 10 Ağustos 1920 tarihinde imzalanan Sevr Anlaşmasının tıpkı basım haritası, İngiliz kolonisinin bir kısmının Yunan gemisi Elpiniki ile Londra Limanına gitmek üzere İzmir'den ayrıldığını kapak yapan 23 Eylül 1922 tarihli Fransızca L'lllustration Dergisi'nin bir nüshası, 1929 tarihli Bedi Hıfzı Efendinin İzmir İsmetpaşa Millet Mektebi diploması, 1927 tarihli hisse senedi de kıymetli bağışlar arasında dikkat çekiyor.
Özel odalarda özel dolaplarda saklanıyor: Ekipler gözü gibi bakıyor
Bu bağışlar ise APİKAM'ın kalbi olarak adlandırılan özel odalarda; yangın, deprem gibi doğal afetlere karşı özel olarak tasarlanan dolaplarda muhafaza ediliyor. Bu odalarda yangına karşı duyarlı alarm sistemi de yer alırken, APİKAM personeli de bağışlara adeta gözü gibi bakıyor.
Tüm bu bağışları ve belgeleri merak edenler, APİKAM'ın internet sitesi www.apikam.org.tr'den kolayca erişebiliyor. APİKAM, bugüne kadar aralarında; belge, meclis karar tutanakları, eski gazeteler, kartpostallar, dergiler, el yazmaları ve haritaların yer aldığı yaklaşık 300 bin veriyi dijital arşiv programına da aktardı.
1877 yılından 1950 yılına kadar İzmir'de çıkmış tüm gazetelere erişilebilir
İzmir Büyükşehir Belediyesi Ahmet Piriştina Kent Arşivi ve Müzesi (APİKAM) Müdürü Dr. Serhan Kemal Saygı, İzmir'in tarihsel birikimini yansıtan her türlü arşivsel malzemenin kurumda yer aldığını söyledi.
APİKAM'ın en büyük koleksiyonunu İzmir Milli Kütüphane'ye ait süreli yayınlar grubunun oluşturduğunu ifade eden Saygı, “1877 yılından 1950 yılına kadar, İzmir'de çıkmış tüm gazeteler dijital ortama aktarıldı ve herkes bu arşive kurum internet sitesi www.apikam.org.tr 'ye girerek erişebilir. Bunun yanı sıra yine İzmir Milli Kütüphane koleksiyonunda yer alan süreli yayınlar; yani dergilerin yer aldığı bir belge bütünümüz daha var. 138 adet el yazması da dijitalleştirilerek, araştırmacıların hizmetine sunulmuş durumda. Bu üç koleksiyon parçası içerisinde en büyük belge bütününü, İzmir Milli Kütüphane koleksiyonuna ait gazete arşivi oluşturuyor. Vatandaşlar; evlerinden, internet ortamından, hatta cep telefonlarından 1877'den 1950 yılına kadar İzmir'de çıkmış tüm gazetelere; Ahenk, Anadolu, Yeni Asır, Hizmet, Halkın Sesi ve şimdi adını sayamayacağım pek çok gazeteye dijital ortamda ulaşabiliyorlar. Bu aynı zamanda yerel yönetimler bazında, Türkiye'nin en büyük dijital arşivini oluşturuyor. Bunu yaparak orijinal nüshaların korunmasını da sağlamış oluyoruz” dedi.
APİKAM Müdürü Dr. Serhan Kemal Saygı, “Sadece gazete ve süreli yayınlarla sınırlı koleksiyon değil, aynı zamanda İzmir ve çevresinin Osmanlı dönemine ışık tutan şer'iyye sicilleri; yani mahkeme kayıtları dediğimiz büyük bir belge bütünümüz daha var. Bunun içerisinde sadece İzmir değil; Afyon, Manisa, Balıkesir, Karaburun, Tire, Bergama, Çeşme, Kemalpaşa, Foça gibi yerleşim birimlerine ait mahkeme kayıtları da yer alıyor. 1879-1908, 1927-1928 yılları arasına ışık tutan Aydın Vilayet Salnameleri de (Yıllıklar) değerli bir kaynak olarak arşivimizde bulunuyor” ifadelerine yer verdi.
Bağış çağrısı
Bağışlara da değinen Saygı, son olarak şöyle devam etti:
“Arşiv koleksiyonumuzun diğer bir unsuru da vatandaşlardan gelen bağışlardan oluşuyor. Bir bağış birimimiz var. Buraya vatandaşlarımız ellerinde mevcut olan, İzmir ve çevresinin tarihine ışık tutacak her türlü arşivsel malzemeyi (fotoğraf, belge vb.) bağışlayabilmektedir. Bağışçılarımız ile bir bağış protokolü yaparak ve onların rızasını alarak, daha sonra bağışlarını dijitalleştirerek arşiv programımıza yüklüyoruz ve araştırmacıların hizmetine sunmuş oluyoruz. Tüm bu koleksiyonlar ve toplanan bağışlar, çağdaş arşivcilik yöntemlerine göre tasnif edilip, APİKAM'ın özel bağış odalarında muhafaza edilmektedir. Biz de İzmirli vatandaşlarımızdan, kentin tarihsel kimliğine ilişkin ellerinde bulunan her türlü; yazılı, görsel belge ve objeyi bizimle paylaşmalarını temenni ediyoruz.”
