Tacikistan’ın başkenti Duşanbe’de, Kolektif Güvenlik Anlaşması Örgütü (KGAÖ) toplantısının düzenlenmesinden sonra Şangay İşbirliği Örgütü (ŞİÖ) toplantısı gerçekleştirildi. Toplantıya ev sahipliği yapan Tacikistan Cumhurbaşkanı İmamali Rahman’ın yanı sıra Kazakistan Cumhurbaşkanı Kasım Cömert Tokayev, Pakistan Başbakan Imran Khan, Kırgızistan Cumhurbaşkanı Sadır Caparov, İran Cumhurbaşkanı İbrahim Reisi ve Özbekistan Cumhurbaşkanı Şevket Mirziyoyev hazır bulundu.
Toplantıya karantinada bulunan Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin ile Çin Devlet Başkanı Xi Jinping ve Hindistan Başbakanı Narendra Modi çevrimiçi olarak katıldı. Belarus Devlet Başkanı Aleksandr Lukaşenko ve Moğolistan Cumhurbaşkanı Ukhnaagiin Khurelsukh toplantı masasında gözlemci ülke sıfatıyla hazır bulundu.
Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin toplantıda gerçekleştirdiği konuşmasında Afganistan’daki durumu ele alarak başladı. Afganistan’da, Taliban’ın kontrolü ele alma süreciyle ilgili görüşlerini aktaran Putin, “Afganistan’daki geçiş sürecinde neredeyse hiç kan akmadı. Bu hiç şüphesiz olumlu bir durum. Taliban, Afganistan'ın neredeyse tamamını kontrol ediyor ve barışı tesis etme, kamusal yaşamı normalleştirme, herkes için güvenliği sağlama sözlerini yerine getirme konusunda teşvik edilmelidir” dedi.
ŞİÖ üyesi ülkelerin Afganistan’a sınırı var
Afganistan’daki durum karşısında ŞİÖ üyesi bazı ülkelerin sınır güvenlikleri için ihtiyatlı davranılması gerektiğini vurgulayan Putin, “Afganistan'da olup bitenlerin doğrudan ŞİÖ üye devletlerinin güvenlik çıkarlarını ilgilendirdiğini bazı ülkelerimizin Afganistan ile ortak bir sınırı olduğunu hepimiz iyi biliyoruz. Her şeyden önce, kapsayıcı bir Afganlar arası barış sürecinin başlamasına mümkün olan tüm yardımı sağlamak ve aynı zamanda tehditleri engellemek için her şeyi yapmak nedeniyle örgütün potansiyelini kullanmak bizim için önemli” ifadelerini kullandı.
Korona virüse müdahale tatbikatı yapılacak
Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, Tataristan’ın başkenti Kazan’da, Covid-19 salgınına karşı uluslararası acil müdahale tatbikatı yapılacağını söyleyerek, “ŞİÖ ülkelerinin temsilcilerini, Ekim ayında Kazan şehrimizde düzenlenecek salgın hastalıklara hızlı müdahale ekiplerinin uluslararası tatbikatlarına davet ediyoruz. Rusya, Covid-19 ile ilgili ŞİÖ üyesi ülkelerine bugüne kadar 1 milyon test kiti gönderdi. Ortaklara yardımcı olmaları için önde gelen sağlık uzmanları ve bilim adamlarını göndermeye devam ediyoruz” dedi.
Putin, Modi’nin doğum gününü kutladı
Putin konuşmasında Afganistan, Covid-19 ve örgütü politikaları ile ilgili yorumlarda bulunurken konuşmasının başında ise Hindistan Başbakanı Narendra Modi’nin doğum gününü kutladı. Fırsat bulmuşken Hindistan Başbakanı’nı tebrik etmek istiyorum. Hindistan Başbakanı Narendra Modi'nin doğum gününü kutluyorum. Sevgili dostum, size sağlık ve başarılar diliyorum” şeklinde konuştu.
Caparov: “İran'ın ŞİÖ'ya kabul edilmesine ilişkin prosedürler başlatıldı”
Kırgızistan Cumhurbaşkanı Sadır Caparov, ŞİÖ’nün uluslararası arenada büyük ilgi gördüğünü belirterek, diğer ülkelerin örgüte katılma çabasının bunun göstergesi olduğunu söyledi. Cumhurbaşkanı Caparov, Suudi Arabistan, Mısır ve Katar’a diyalog ortağı statüsünün verilmesine ilişkin prosedürlerin başlatıldığını aktardı. Ortak çabalarla ŞİÖ bölgesinde güvenlik ve istikrarın tesisine ilişkin büyük çalışmaların yapıldığına işaret eden Caparov, bölgede güvenlik kuşağının oluşturulmasına özel önem verilmesi çağrısında bulundu. Cumhurbaşkanı Caparov, Afganistan’daki son olaylar dikkate alındığında uluslararası aşırılık ve terörizm tarafından tehdit ve çağrılarla mücadele konularının önemli hale geldiğini söyledi. ŞİÖ ülkelerine saldırıların önlenmesi ve göç sürecinin kontrolü amacıyla etkileşim stratejisini geliştirme önerisinde bulunan Caparov, Afganistan’da barış ve istikrarın tesis edilmesini desteklediğini aktararak, Afganistan halkına insani yardım göndermeye hazır olduğunu sözlerine ekledi.
Reisi: "Şangay İşbirliği Örgütü siyasi ve ekonomik gücünü ispatlamıştır"
İran Cumhurbaşkanı İbrahim Reisi, İran'ın Şangay İşbirliği Örgütü’nün dokuzuncu daimi üyesi olarak kabul edilmesinden dolayı diğer üye ülkelere teşekkür etti. Reisi, Şangay İşbirliği Örgütü’nün bölgesel ve ikili ilişkileri karşılıklı güven çerçevesinde güçlendiren bir yapıya sahip olduğunu belirterek, "İran olarak her zaman uluslararası kurumlarda aktif olmaya önem veriyoruz. Tek kutuplu dünya değil çok kutuplu dünyadan yanayız" dedi.
Şangay İşbirliği Örgütü’nün siyasi ve ekonomik gücünü ispatladığını belirten Reisi, "Şangay İşbirliği Örgütü, siyasi ve ekonomik gücü ile çok kutuplu bir dünyayı inşa etmedeki potansiyelini göstermiştir. Bu ise gelişmekte olan ve ortak değerlere sahip devletlerin şekillenmesine ve yakınlaşmasına yardımcı olacaktır" ifadesini kullandı.
“Çok kutuplu dünyadan yanayız”
Reisi, Şangay İşbirliği Örgütü’nün bölgesel ve ikili ilişkileri karşılıklı güven çerçevesinde güçlendiren bir yapıya sahip olduğunu belirterek, "İran olarak her zaman uluslararası kurumlarda aktif olmaya önem veriyoruz. Tek kutuplu dünya değil çok kutuplu dünyadan yanayız. Tek kutuplu dünya artık sona eriyor. Yeni bir döneme girmiş bulunmaktayız. Uluslararası sistem çok kutuplu bir dünyaya evrilirken hakimiyet ve güç bağımsız devletin lehine değişmekte. Terör, aşırıcılık ve ayrılıkçı faaliyetler bugün dünya için tehdit oluşturuyor. Özellikle ŞİÖ üyesi ülkelerin karşı karşıya kaldıkları bu tehditler karşısında işbirliği yapmaları artık bir zorunluluktur" dedi.
İran'ın yeni dönemde bölgesel ilişkilere ve işbirliklerine önem verdiğini kaydeden Reisi, "İran'ın sahip olduğu jeostratejik önemi, insan gücü ve ortak sahip olduğu kültürel ve tarihi değerler özellikle kuşak yol projesinin etkinliği ve bölgesel kalkınma için önemlidir. Avrasya Ekonomi Birliği, kuşak yol projesi ve kuzey güney koridoru gibi proje ve faaliyetler gelişmekte olan bölge ülkelerinin yakınlaşması ve kalkınmaları için hayati öneme sahiptir. Bu projeler birbirlerine rakip değil aksine birbirlerini tamamlayıcı özelliğe sahiptirler" ifadelerini kullandı.
“ABD yaptırımlarına karşı ortak hareket edilmeli”
Reisi, İran'a yönelik ekonomik yaptırımlardan bölge ülkelerinin de etkilendiğini ve yaptırımların özelikle Şangay üyesi ülkeler içini tehdit oluşturduğunu belirterek, tek taraflı uygulanan ağır yaptırımlara karşı ortak hareket edilmesi gerektiğini vurguladı.
İran'ın küresel ve bölgesel anlamda ortak güvenlik anlayışını benimsediğini belirten Reisi, ABD'nin terör ile makalesinin sahte ve gösterişten ibaret olduğunu belirterek, "ABD’nin Irak ve Afganistan’daki sahte terör ile mücadelesi iki ülkede istikrarı bozdu. Afganistan’da yaşananların temel sorumlusu da Amerika’dır. Amerika bu başarısız politikalarını son olarak Suriye'ye taşıdı. ABD'nin bölgedeki varlığı ve Suriye'deki politikaları bölge istikrarı ve güvenliği için en büyük tehdittir. İran olarak Rusya ile birlikte Irak ve Suriye'de terör ile mücadele önemli tecrübeler elde ettik. Bu tecrübeleri zirveye katılan ülkeler ile paylaşmaktan mutluluk duyarız" dedi.
ABD'nin Afganistan politikasını eleştiren Reisi, bugün Afganistan’dan oluşan tablodan ABD ve müttefiklerinin sorumlu olduğunu belirterek, "Bizler bölge ülkeleri olarak Afganistan'da istikrarın sağlanmasına ve Afgan halkının kendi yolunu belirlemesine yardımcı olabiliriz. Bunun bizim açımızdan tek çözüm yolu bölge ülkelerinin Afganistan'da geniş katılımlı bir hükümetin tesisine yardımcı olmalarıdır. Elbette bölge ülkelerinin buradaki rolü Afganistan içişlerine müdahale etmek değil doğal olarak işleri kolaylaştırmaktır. Afganistan'a yönelik dışarıdan her türlü müdahale oradaki durumu daha da kötüleştirmekte ve krizi arttırmaktadır" ifadelerini kullandı.
Erhan Altıparmak - Aliia Raimbekova - Aynur Sena Çabuk
