Osmanlı Padişahı III. Selim tarafından temelleri atılan modern ordu yapılaşmasının hayata geçirilen ilk projesi olan Azatlı Baruthanesi, 1794 temeli atılmış ve 2 yıl gibi kısa bir sürede tamamlanmıştı. Dönem itibariyle Küçükçekmece sınırları düşünülerek inşa edilen Osmanlı mirası bu yapı, günümüzde Başakşehir ilçesinde yer alıyor. Osmanlı ordusunun İstanbul, Selanik ve Gelibolu’da bulunan baruthanelerinden verim alınmaması üzerine yeni ve modern bir baruthane yapılmasına karar verilerek inşasına başlanan baruthanenin, günümüzde yalnızca kalıntıları ayakta duruyor.
Rus Harbinden sonra kalıntıları kaldı
Baruthanenin, şehir dışında bir noktada düşünülmesi ve su kaynaklarına yakın olması gibi özellikleri göz önünde bulundurularak günümüzde İstanbul’un ilk yerleşim yeri olan Yarımburgaz Mahallesinin biraz daha uç kısmında inşasına başlanmıştı. Önceki yapılan hataları tekrarlamamak adına yeni inşa edilecek olan Azatlı Baruthanesinin dış cephesi taştan yapılmış ve zemin etüdü özenle seçilmiştir. Barut kalitesini arttırmak amacıyla yeni teknolojinin kullanıldığı bu yapı diğer baruthanelerden farklı tasarlanarak hayata geçilirdi. Azatlı Baruthanesinde Barutçubaşı odası, padişah odası, havuz, işçilerin kalacakları alanlar ve üretim yerleri bulunur. 1877- 1878 yılında Osmanlı ile Rusya arasında yaşanan ’93 Harbi’ne kadar hizmet vermiş olan Azatlı Baruthanesi, daha sonra Ruslar tarafından tahrip edilerek günümüze kadar ayakta durabilen nadir askeri mimari örneklerinden birisidir.
Su Çarkıyla Çalışan ilk Baruthane ve Dadyan Ailesi
Barut üretiminde hem kaliteyi yakalamak hem de zamana uygun harp silahlarını kullanabilmek için barut yapımı çok önemliydi. Padişah III. Selim, hayvan gücüyle çalışan baruthanelerin yerine su çarkıyla çalışan ve sürekli üretimin su gücüyle ara vermeden yapılması gerektiğini düşünerek bu yönde çalışma yapılması istemiş, önceleri saat ustası olan ve mekanik bilgisi yüksek olan Arakel Dadyan, baruthane için çalışmalarına başlamıştı. Arakel Dadyan kısa süre içerisinde su çarkıyla dumansız çalışan sistemi gerçekleştirerek çalışmalarını tamamladı. Yönetimin güvenini kazanan Dadyan'ın vefatının ardından ailesi 3 kuşak boyunca Osmanlı İmparatorluğu'na hizmet etti. Hereke dokuma fabrikası, Zeytinburnu'nda bulunan dokuma fabrikası ve birçok eser Dadyan ailesinin çalışmalarıyla başarıya ulaştı.
222 Yıllık Tarihi ‘Azatlı Baruthanesi’ havadan görüntülendi
Osmanlı Devletinin askeri sınıfının ihtişamını göstermek ve orduda modernleşme hareketinin ilk adımı olan 222 yıllık tarihi Azatlı Baruthanesi havadan görüntülendi. Görüntülerde, günümüze kadar yalnızca bazı bölümlerinin ayakta kaldığı tarihi yapının, havuz kısmı ve üretimin kısmı görülüyor. Katlı olan yapının olası çökmeleri önlemek için demir bloklarla örüldüğü de görüntülere yansıyor. Zamanla yapının define avcıları ve evsizler tarafından tahrip ettiği alanlar dikkat çekiyor. Baruthanenin kapalı bir odasının ise define avcıları tarafından oyuklar kazılarak tahrip edildiği görülüyor.
